Янгын чыгу куркынычы турында кисәтү.
Янгын билгеләре: тотрыклы яну исе, томансыман төтен, кошларның, хайваннарның, бөҗәкләрнең үз-үзләрен тынгысыз тотышы, аларның бер якка миграциясе, төнге шәфәкъ.
Урман янгынын ничек сүндерәләр? Янгын кырыйларына яфраклы агач ботаклары сибеп; янгын кырыйларына көпшәк грунт сибеп һәм ут хәрәкәте юлында җир полосалары, киң канаулар ясап.
Ут торак пунктка якынлашканда нишләргә?
Беренче чиратта балаларны, хатын-кызларны һәм картларны эвакуацияләргә кирәк. Кешеләрне ут таралуга перпендикуляр юнәлештә чыгарырга кирәк.
Юл буйлап, шулай ук елга һәм инешләр буйлап хәрәкәт итәргә кирәк. Авыз һәм борынны бик нык төтенләгәндә юеш мамык-марля бәйләвеч, сөлге, киемнең бер өлеше белән капларга кирәк. Үзең белән документлар, акча, бик кирәкле әйберләр алырга. Шәхси әйберләрне янган конструкцияләрсез таш корылмаларда яки җир белән күмелгән чокырда саклап калырга мөмкин. Эвакуацияләнә алмаган очракта (торак пунктларда массакүләм янгыннар) герметиклаштырылган таш биналарга, гражданнар оборонасы сыену урыннарына яисә зур ачык мәйданнарга, стадионнарга яшеренергә кирәк.
Урманда янгын чыккач, каушап калмагыз. Башта вәзгыятьне тиз анализлагыз. Рельефның калку ноктасына күтәрелергә яки биек агач башына менәргә, янгын учагының кайда урнашканын табарга, утның таралу юнәлешен һәм тизлеген билгеләргә, сулыкларның, сазлыкларның, урман урманнарының, торак пунктларның урнашуын күрергә кирәк.
Әгәр юл өзелсә, утрау, сайлык, сазлыкларда, кыя түбәләрендә һ.б. урыннарда янгыннан ышыкланырга кирәк. Ышык урыннарны агачлардан ераграк сайлагыз - алар янгын вакытында, тамырлары янганда тавышсыз гына ауырга мөмкин. Ут якынлашканда киемнәрегезне мул итеп су белән чылатыгыз, суга ятыгыз, әмма камыш янына түгел.
Әгәр дә сез урманда кечкенә генә янгынга юлыксагыз, аны туктату өчен кичекмәстән чара күрергә һәм бер үк вакытта, мөмкинлек булса, якындагы торак пунктка яки урманчылыкка ярдәм сорап кемнедер җибәрергә кирәк.
Урман янгыннары вакытында үзеңне ничек тотарга?
Урманда янгын еш кына кешеләрнең ут белән саксыз эш итүе аркасында килеп чыга – бу сүндерелмәгән учак та, ташланган шырпы яки тәмәке дә, балалар шаяртуы да булырга мөмкин. Кайвакыт янгын чыгуның сәбәбе яшен булырга мөмкин, ләкин мондый очраклар шактый сирәк була. Шулай да урман янгынына ничек юл куймаска? Янгын чыккан булса, нишләргә?
Урманда янгын булдырмас өчен ниләр эшәләргә кирәк?
Беренчесе-ялга яки походка чыгуга әзерлек. Үзең белән чиләк, балта һәм көрәк алырга киңәш ителә. Әгәр сез биш һәм аннан да күбрәк кеше белән барырга җыенсагыз, бу, әлбәттә, яхшы. Әгәр поход ялгыз булса? Ялгыз турист үзен чиләк һәм балталар белән артык йөкләмәячәк. Ялгыз поход өчен (янгын булу ихтималы аркасында гына түгел) чехоллы җыелма сапер көрәге сатып алырга һәм аның кырыйларын үткенләргә киңәш ителә. Ул сезгә көрәк тә, балта да булыр.
Икенчедән, урманда учак ягып җибәргәндә барлык саклык чараларын да төгәл үтәргә кирәк. Учакны агач төбендә , бигрәк тә ябалдашларының аскы ботаклары биек булмаган агачлар астында ягарга ярамый. Учак өчен урынны алдан ук әзерләргә кирәк.
Тукталыш вакытында
Беренче номерлы алтын кагыйдә - учакны беркайчан да караучысыз калдырырга ярамый! Запас ягулыкны янган учактан өч–биш метр ераклыкта тотыгыз. Нинди дә булса махсус ихтыяҗ таләп итмәсә, бик биек учак кабызмагыз (мәсәлән, сигнал учагы). Учак мөмкин кадәр азрак очкын бирсен, бигрәк тә җилле вакытта. Утны кабызганда, җил булганда, аның көчен һәм юнәлешен исәпкә алыгыз, чөнки очып киткән очкыннар үләнгә яки агач яфракларына яну китереп чыгарырга мөмкин. Коры яфраклы ботакларны ягулык рәвешендә кулланмаска тырышыгыз (дары шикелле яна), чөнки учактан очкыннар гына түгел, бәлки яна торган бөтен яфраклар таралачак. Якын-тирәдә сулык булса, су туплагыз, ә үзегездә яраклы савыт булса.
Ял урыныннан киткәндә учакны яхшылап сүндерергә, су салырга һәм туфрак сибәргә кирәк.. Үзегездән сон тәртип калдырыгыз.
Урманда янгын булганда нишләргә?
Әгәр дә сез башлана торган янгынны тапсагыз - мәсәлән, зур булмаган кемдер ташлаган учак янында янып торган яфраклар катламы, моны үзегез сүндерергә тырышыгыз. Кайвакыт ялкынны таптау да җитә (дөрес, көтәргә һәм үлән яки түшәкнең чыннан да янмавына инанырга кирәк,югыйсә ут яңадан барлыкка килергә мөмкин).
Килеп туган хәлгә дөрес бәя бирергә тырышыгыз. Конкрет шартлардан чыгып, янгынны мөстәкыйль сүндерәсезме, әллә сезгә ярдәм кирәк булачакмы икәнен хәл итегез. Үз көчегезне артык бәяләмәгез. Әгәр дә сез янгынны күрсәгез, аны сүндерергә тырышып караган булсагыз да, берни барып чыкмады, ә ул көчлерәк кенә кабынып китте, бәла-казага эләкмәс өчен вакытында ераграк китәргә кирәк.
Махсус хезмәтләргә тизрәк хәбәр итү мөмкинлеген табу оптималь булачак. Гадәттән тыш хәлләр министрлыгы («01» телефоны), ЕДДС («112» телефоны) хезмәтләре, егерьлар, урманчылар шундый булырга мөмкин. Төркемле поход вакытында группа әгъзаларының берсеннән авыр кирәк-яракларны алырга һәм юлчы сыйфатында якындагы торак пунктка яисә автомобиль трассасына ярдәм сорап җибәрергә кирәк. Төркемнең калган әгъзаларына маршруттан төшү һәм янгын урыныннан китү яхшырак. Бер-берегезне күздән югалтмагыз.
Хәлнең кинәт үзгәрүен (җил тизлегенең һәм юнәлешенең үзгәрүен) исәпкә алыгыз. «Тизлектә янгын белән ярышмыйча», ягъни җилгә каршы яки җил юнәлешенә аркылы, ут өчен ышанычлы киртәләр (минераль туфрак һәм елганың киң полосалары) артына китеп, китәргә тырышыгыз. Еш кына бердәнбер куркынычсыз зона булып янган участоклар тора, әгәр бу торф сазлыклары булмаса. Исегездә тотыгыз, ут җил уңаеннан да (тизрәк), аңа каршы да (акрынрак), ә тау бите буйлап өскә таба аска караганда күпкә тизрәк хәрәкәт итә.
Янгынның тәүлеклек режимын истә тотыгыз. Еш кына яну чык кипкәннән соң иртән башлана (иртәнге 9-10 сәгать тирәсендә) һәм кичке чык төшү белән туктала (кичке 20-21 сәгатьтә).
Янгын чыганагы кечкенә булса
Әгәр дә Сез барлыкка килә торган янгынны вакытында күргән булсагыз һәм яну учагының мәйданы зур булмаса, сез аны мөстәкыйль рәвештә локальләштерергә һәм сүндерергә карар кабул итә аласыз.
Янгын зонасыннан чыккач, мөмкин кадәр кыска вакыт эчендә һәлакәт турында хәбәр итәргә кирәк. Хәвефле хәбәрне тапшырган вакытта янгынның билгеле координаталары, сез аны күргән вакыт һәм килеп чыгуның фаразланган сәбәбе (хәтта бу сәбәп сез үзегез булса да) турында сөйләгез.
Һәркем нәрсә эшли ала
Теләсә кайсы табигый территориядә ут белән бик сак булыгыз.
Сезнең төгәлсезлегегез зур проблемаларга сәбәп булмасын өчен, түбәндәге кагыйдәләрне үтәгез:
- кыр һәм аланнарда беркайчан да коры үләнгә ут төртмәгез.
Әгәр дә сез моны башкаларның ничек эшләвен күрсәгез, аларны туктатырга һәм үлән утларының бик куркыныч булуын аңлатырга тырышыгыз;
- беркайчан да коры урманда яки торф сазлыгында учак якмагыз. Барыннан да элек, учакның минераль туфракта (ком яки балчык) урнашуына инаныгыз. Учак ягып җибәргәнче, учактан һәм аның тирәли бер метр радиустагы урман түшәмен җыеп алыгыз; Учак ягу турында алдан кайгыртыгыз; - беркайчан да сүндерелмәгән шырпы яки тәмәке ташламагыз, урманда төрле пиротехник әйберләр: петардалар, бенгал утлары, шәмнәр һ. б. кулланмагыз (бары тик Яңа ел алдыннан гына, бөтен нәрсә калын кар белән капланган вакытта гына).;
- урманга автомобильләрдә, бигрәк тә мотоциклларда кермәгез. Сүндергечтән чыккан очкыннар да янгын чыгарырга мөмкин, бигрәк тә лишайник белән капланган коры урманда;
- дус һәм танышларыгызга аларның саксызлыгы янгыннарга сәбәп булырга мөмкин икәнлеген аңлатырга тырышыгыз.
Превентив чаралар (башкача әйткәндә – саклык) - урман янгыннарына каршы көрәшнең иң нәтиҗәле ысулы. Бу дөньяның күп илләре тәҗрибәсе белән раслана.
Теләсә нинди бәла – каза очрагында сез һәрвакыт ашыгыч хезмәтләрне чакыруның бердәм номерына - «112»гә мөрәҗәгать итә аласыз. Шалтыратулар тәүлек буе шәһәр һәм кәрәзле телефоннардан бушлай кабул ителә.