2025 елның 24-30 ноябрендә Россиядә ашказаны-эчәк тракты авыруларын профилактикалау атналыгы игълан ителде.

  Ашказаны-эчәк тракты авыруларын профилактикалауның төп ысуллары турында «Аксубай үзәк район хастаханәсе» ДАССОның табиб-гастроэнтерологы Борисова Ольга Геннадьевна сөйли: Ашказаны - эчәк системасы-безнең организмның «төп капкасы». Бу “капка” аша нәрсә һәм ничек керүе, алар артыннан нәрсә булуы бик мөһим. Азык белән безнең эчкә файдалы туклыклы матдәләр генә түгел, ә бактерия, вирус , паразитлар, гөмбәләр, азык өстәмәләре, төрле антигеннар, токсиннар һәм сәламәтлеккә шактый зыян китерергә мөмкин булган башка зарарлы факторлар да үтеп керә . Безнең эчәклек чәйнәү, төкерек бүлеп чыгару, йоту һәм углеводларның башлангыч таркалуы бара торган авыз куышлыгыннан башлана - шуңа күрә ЖКТ авыруларын профилактикалау өчен беренче кагыйдә - азык төере - химус төкерек белән яхшы бәйләнгән булсын өчен, азыкны озак һәм җентекләп чәйнәү, чөнки ул химик ашкайнату өслеген арттыра. Аннары химус үңәч аша ашказанына керә. Ашказанында ашказаны согы, лайла секрециясе, аксымнар таркалу, алкоголь, дарулар сеңү бара. Ашказаны химусны механик рәвештә изүен дәвам итә, бу исә аның ашказаны согы белән кушылуына китерә. Ашказаны согы тәүлегенә 2-2,5 литрга кадәр бүленеп чыга - һәм моннан эчәклек системасы авыруларын профилактикалау өчен безнең икенче кагыйдә - ашказаны согы барлыкка килсен, су җитәрлек булсын өчен эчү режимын үтәргә кирәк. Эчә торган су нормасын тәүлегенә гәүдә авырлыгы х 30мл - V формуласы буенча исәпләп чыгарырга мөмкин. Ашказаны - эчәклек системасы формалашуда бавырның да әһәмияте зур, аның төп функциясе - детоксикация (токсиннарны зарарсызландыру) - чит матдәләр (аллергеннар, агулар, токсиннар); матдәләр алмашының токсик продуктлары (аммиак, этанол, ацетон); алкоголь һәм аның таркалу продуктлары - һәм шулай өченче кагыйдәне аерып чыгарабыз-бернинди алкогольне дә кулланмау аның безнең организмга файдасы юк. Бавыр функцияләренә шулай ук керә: - аксымнарның таркалуы, гликоген синтезы, май алмашы-холестерин синтезы; витаминнар һәм гормоннар метаболизмы; - үтне синтезлау (майларны эшкәртү һәм майда эрүчән витаминнарны үзләштерү өчен кирәк) Дүртенче кагыйдә - рационда көн саен үт стимуллаштыручы ризык булырга тиеш - файдалы майлар-атланма май, йомырка, чистартылмаган майлар, чикләвек, көнбагыш орлыгы, җитен орлыгы, һәр ашауда үт бүленсен һәм эчәк ашкайнатуында актив катнашсын өчен, җентекләп термик эшкәртүдән соң, балыкның майлы сортлары. Эчәклек өчен көн саен яшелчәләрдән - яңа өлгергән, пешкән, ферментланган салатлар рәвешендә клетчатка куллану бик мөһим. Тозланган кәбестәне ашау да шулай ук файдалы, анда әчегәндә хасил була торган пробиотиклар да бар, алар эчәк микрофлорасына уңай йогынты ясый. Тозланган кәбестәне даими куллану газ ясалуны киметә һәм зур йомышны нормальләштерә. Тозланган кәбестә составындагы клетчатка (азык җепселләре) «начар» холестерин дәрәҗәсен киметә, анда организмның тоташтыргыч тукымалары компоненты коллаген синтезлау өчен кирәкле С витамины күп. Тозланган кәбестә авырлыкны контрольдә тотуда роль уйный-продуктның калориялелеге түбән һәм клетчатка күләме югары, бу озакка сузылган тук тоюга ярдәм итә. Тозланган кәбестәдәге антиоксидантлар ялкынсыну процессларына каршы тора, бу күп кенә хроник авыруларны профилактикалауга ярдәм итә. Бишенче кагыйдә-көн саен сезонлы яшелчәләр: кызыл чөгендер, кәбестә, алма, кабак, шалкан, тозланган кәбестә ашау. Шулай ук кыздырылган, тозлы, тәмләткечләр, консервланган продуктлар һәм газировкалар куллануны чикләргә яки бөтенләй тыерга киңәш ителә. Шулай итеп, төп кагыйдәләр: - туклану режимын үтәү: көненә 3-5 тапкыр, артык ашамагыз, тәм-том белән чәй эчүдән баш тартыгыз, моның урынына чикләвек (грек, кешью, миндаль, фундук, урман) кулланырга мөмкин. - үзегезнең авырлыгыгызны күзәтегез, сезнең ИМТ (тән массасы индексы) 18,5 тән 24,5 кә кадәр булсын. ИМТ = авырлыгы/буе 2. - физик активлыкны көндәлек йөрү, ЛФК, бассейнда атнага 1 тапкыр йөзү, аэробика һәм йога рәвешендә арттырыгыз. - эч катуны профилактикалагыз (бер көннән артык олы йомышны үтәмәү-ул инде эч кату).  тәмәке тартудан баш тартыгыз. - стресслы хәлләргә тынычрак карагыз, сулыш алу практикасын кулланыгыз. - кариесны профилактикалау өчен стоматологка барыгыз-елына ким дигәндә 2 тапкыр. - клиник анализлар нәтиҗәләре буенча тайпылышларны ачыклау өчен үз вакытында диспансеризация һәм һөнәри тикшерүләр узыгыз. Теләсә нинди шикаятьләр килеп чыккан очракта, консультация һәм медицина ярдәме алу өчен табибка мөрәҗәгать итәргә кирәк.